Sao Hỏa, thường được gọi là Hành tinh Đỏ, đã lâu thu hút trí tưởng tượng của các nhà khoa học, các nhà thiên văn học và cả công chúng nói chung. Vẻ ngoài đỏ rực rỡ của nó, do oxit sắt trên bề mặt gây ra, kết hợp với khoảng cách gần Trái Đất, khiến nó trở thành hành tinh được nghiên cứu nhiều thứ hai trong hệ mặt trời sau Trái Đất của chúng ta. Khi chúng ta tiến xa hơn trong việc hiểu biết về vũ trụ, câu hỏi lớn đặt ra là: Liệu sao Hỏa có thể hỗ trợ sự sống không? Bài viết này đi sâu vào nghiên cứu hiện tại, khả năng định cư và các tác động của việc phát hiện sự sống trên sao Hỏa.
Sự tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất có từ nhiều thế kỷ trước, nhưng mãi đến thế kỷ 20, sao Hỏa mới trở thành tâm điểm của các cuộc khám phá. Các nhiệm vụ sớm, như các tàu đổ bộ Viking vào những năm 1970, nhằm phát hiện dấu hiệu của sự sống vi sinh. Mặc dù kết quả không rõ ràng, chúng đã mở đường cho các cuộc thám hiểm sau này tiếp tục khảo sát môi trường của sao Hỏa.
Trong những năm gần đây, các nhiệm vụ như các rover Curiosity và Perseverance của NASA đã cung cấp bằng chứng thuyết phục rằng trước đây sao Hỏa từng có điều kiện thích hợp cho sự sống. Curiosity phát hiện các lòng sông cổ đại và khoáng chất hình thành trong môi trường có nước, trong khi Perseverance đang tích cực tìm kiếm các ký hiệu sinh học — chỉ ra sự tồn tại của quá khứ từng có cuộc sống. Việc phát hiện các vệt tối theo mùa, gọi là các đường viền dốc lặp đi lặp lại, gợi ý sự có mặt của nước lỏng, dù ở dạng rất muối. Những phát hiện này thúc đẩy giả thuyết rằng sự sống có thể đã tồn tại trên sao Hỏa hàng tỷ năm trước.
Dù tiềm năng, sao Hỏa đặt ra nhiều thách thức đối với sự sống. Khí quyển của nó mỏng và chủ yếu gồm khí cacbonic, với áp suất bề mặt thấp hơn 1% của Trái Đất. Nhiệt độ có thể giảm xuống tới -195 độ Fahrenheit (-125 độ Celsius) tại các cực. Thêm vào đó, mức độ bức xạ cao hơn nhiều so với Trái Đất, gây nguy hiểm lớn cho các cuộc thám hiểm của con người và khả năng định cư.
Ý tưởng thiết lập sự hiện diện của con người trên sao Hỏa không chỉ là viễn tưởng khoa học; nó là mục tiêu mà các cơ quan vũ trụ và các công ty tư nhân đang tích cực theo đuổi. Chương trình Artemis của NASA nhằm đưa người trở lại Mặt trăng như một bước đệm cho việc tới sao Hỏa. Tương tự, dự án Starship của SpaceX hướng đến việc vận chuyển con người đến sao Hỏa, nhằm thành lập một thành phố tự duy trì được vào thập niên 2050. Tuy nhiên, các rào cản về hệ thống hỗ trợ sự sống, sản xuất thực phẩm bền vững và tác động tâm lý của du hành không gian lâu dài cần phải được giải quyết trước khi tầm nhìn này trở thành hiện thực.
Việc phát hiện sự sống, dù trong quá khứ hay hiện tại, trên sao Hỏa sẽ có những ảnh hưởng sâu rộng đối với hiểu biết của nhân loại về sự tồn tại của sự sống trong vũ trụ. Nó sẽ đặt ra câu hỏi về nguồn gốc của sự sống trên Trái Đất và liệu nó có nảy sinh độc lập ở nơi khác trong vũ trụ hay không. Hơn nữa, việc tìm thấy sự sống vi sinh có thể giúp mở rộng cuộc tìm kiếm các sinh vật ngoài hành tinh trên các hành tinh ngoài hệ mặt trời, mở rộng mục tiêu của chúng ta về sự sống vượt ra khỏi hệ mặt trời của chúng ta.
Khi chúng ta tiến xa hơn trong các nỗ lực khám phá, các cân nhắc đạo đức cần phải được giải quyết. Khả năng làm ô nhiễm sao Hỏa bằng các vi sinh vật có nguồn gốc từ Trái Đất đặt ra những lo ngại về việc bảo vệ hành tinh. Chúng ta có nên ưu tiên tìm kiếm sự sống hơn là định cư con người không? Những cuộc thảo luận về các vấn đề đạo đức này rất quan trọng khi chúng ta vạch định hướng đi vào vùng chưa biết.
Sao Hỏa đứng như một đường biên giới tiếp theo trong hành trình khám phá vũ trụ của nhân loại. Với mỗi nhiệm vụ, chúng ta khám phá thêm về lịch sử, môi trường và khả năng hấp dẫn của sự sống. Thách thức là lớn, nhưng cơ hội cũng vậy. Khi chúng ta tiếp tục mở rộng giới hạn của sự khám phá, chúng ta tiến gần hơn tới câu hỏi muôn thuở: Liệu chúng ta có đơn độc trong vũ trụ không? Hành trình tới sao Hỏa có thể không chỉ tiết lộ những bí mật của Hành tinh Đỏ mà còn bản chất nền tảng của chính sự sống.